Anadolu'da asırlardır tüketilen leblebi, Çorumlu, Denizli ve Kütahyalı ustaların maharetiyle dünyaca tanınan bir sağlık ürünü olma yolunda ilerliyor.
Türkiye'de birçok yerde leblebi üretilse de coğrafi işaret tescili bulunan üç merkez olan Çorum, Denizli'nin Serinhisar ve Kütahya'nın Tavşanlı ilçelerinin bu alandaki tatlı rekabeti sürüyor.
Üretim yöntemi konusunda birbirinden küçük farklarla ayrışan üç merkez, kapasitelerini yıldan yıla artırarak yurt içi ve dışına leblebisiyle adından söz ettiriyor.
Türkiye'de "leblebi" denildiğinde ilk akla gelen Çorum'un sokaklarında yaklaşık 300 yıldır taze kavrulmuş leblebi kokusu eksik olmuyor.
Kentteki üreticilerce özenle yetiştirilen nohut, maharetli ellerde zorlu sürecin ardından leblebiye dönüşüyor. Leblebiciler, yoğun talebi karşılayabilmek için farklı illerden nohut tedarik ediyor.
Leblebi ocağından endüstriyel kavurma makinelerine kadar çeşitli alet ve tekniklerle hazırlanan Çorum leblebisi, kentte 40'tan fazla çeşidinin yanı sıra leblebili ekmek, leblebi helvası, leblebi kebabı ve leblebili dondurmaya kadar pek çok yiyeceğin yapımı konusunda esnafa ilham kaynağı oldu.
Çorum'a gelenlerin almadan dönmediği, başka şehirlere gidenlerinse mutlaka hediyelik olarak götürdüğü leblebi, kıvamı, yoğunluğu ve görüntüsüyle öne çıkıyor.
Çorum Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Naki Özkubat, AA muhabirine, kentte 300 yıldır leblebi üretildiğini söyledi.
Bu lezzetin zamanla Çorum ile anılan bir değer haline geldiğini dile getiren Özkubat, Çorum leblebisinin 2002 yılında coğrafi işaretle tescillendiğini kaydetti.
Çorum leblebisine tadını bölgede yetişen nohudun verdiğini anlatan Özkubat, uzun süren üretim aşamalarının ardından tüketime hazır hale gelen ürünün lezzetiyle diğerlerinden farklılaştığını söyledi.
Özkubat, "Türkiye'nin sarı altını leblebi, Çorum'un özelidir, güzelidir. Biz bu şekilde yorumluyoruz." dedi.
Çorum'dan ağırlıklı leblebi olmak üzere kavrulmuş çerez ihraç edildiğini belirten Özkubat, bu yıl Çin başta olmak üzere Almanya, Hollanda ve Fas'a leblebi ihracatı yapıldığını sözlerine ekledi.
Çorum'da 64 yıldır leblebi kavuran Yaşar Bodur da Denizli'nin Serinhisar ilçesindeki üreticilerin leblebi yapmayı Çorumlu ustalardan öğrendiğini iddia etti.
Bodur, "1972'de askerden geldiğimde Denizli'den vatandaşlar bana nohut getirip denettiler. 'Bu nohut leblebi olur mu?' diye sordular. 1972'den sonra buralara Denizli'den, Tavşanlı'dan gelmiş, çalışmış, sanatı öğrenmiş birileri, bu işi sürdürüyor." ifadesini kullandı.
Leblebi üretiminin ustalık gerektirdiğinin altını çizen Bodur, "İyi bir değer varsa herkes sahip çıkar. Böyle bir unvana haksız sahip çıkmaya gerek yok. 'Kimse nohudu leblebi yapamaz. Başka ilde imalat olmaz' iddiamız da yok. Çorum leblebisinin en iyisi olduğunu halkımız takdir etti, bu unvanı bize Türk ulusu veriyor." diye konuştu.
- Bakır tavalardan gelen lezzet
Leblebi üretiminin yapıldığı Kütahya'nın Tavşanlı ilçesi de coğrafi işaret tescilini alan ikinci merkez oldu. Tavşanlı leblebisi 2004 yılında tescillendi.
Şeyh Murat Gazi'nin 1370-1390 yıllarında bulduğu nohudun ısıtılıp bekletilmesi yönteminin Tavşanlılı ustalarca uygulanmasıyla bugüne geldiği rivayet edilen Tavşanlı leblebisi, yılda yaklaşık 20 bin ton üretiliyor ve 7 bin tona yakını dünya pazarlarına gönderiliyor.
Tavşanlı'da leblebi üretip ihraç eden bir firmanın yönetim kurulu başkanı olan Zeynel Korkmaz, AA muhabirine, ilçede leblebi üretiminin 1800'lü yıllarda başladığını ve usta-çırak ilişkisiyle geliştiğini söyledi.
Özellikle Çukurköy Mahallesi'nde üretimi yaygın olan leblebinin, Cumhuriyet'in ilk yıllarında İstanbul başta olmak üzere Marmara Bölgesi'ne ve çevre illere pazarlandığını belirten Korkmaz, leblebi sayesinde bölgede nohut üretiminin de arttığını kaydetti.
İlçedeki leblebi üretiminin bir ara gerilemesine rağmen son yıllarda kurulan sanayi siteleriyle yeniden toparlandığını anlatan Korkmaz, uluslararası lezzet ödüllerinin kazanılmasıyla Fransa, Almanya, Hollanda ve Orta Doğu pazarlarına da açıldıklarını söyledi.
Bu yıl devletin sağladığı teşviklerle nohut ekim alanlarının arttığını ifade eden Korkmaz, leblebilik nohudun yemeklik nohuttan farklı olarak ateşe daha dayanıklı ve kalın kabuklu olduğunu dile getirdi.
Nohudun periyodik ısıl işlemlerin ardından 1-1,5 ay bekletildiğini, olgunlaştıktan sonra son ısıl işlemle nihai ürüne dönüştürüldüğünü belirten Korkmaz, bakır tavalarda yapılan üretim dolayısıyla Tavşanlı leblebisinin daha lezzetli olduğunu savundu.
- "Çorum'a da gönderiyoruz"
Leblebi üretiminde günlük 115 tonluk kapasitesiyle Türkiye ve dünya pazarlarında önemli paya sahip olan Denizli'nin Serinhisar ilçesinde ise yaklaşık 165 işletmede nohut kavruluyor.
Leblebisi 2010 yılında tescillenen ilçedeki Seyfullah Hacı Müftüoğlu Leblebi İmalatçıları Küçük Sanayi Sitesi'nde kümelenen işletmeler, 40'a yakın çeşitte üretim yaparak yaklaşık 40 ülkeye ihracat gerçekleştiriyor.
Antalya ve Muğla gibi turizm merkezlerine geçiş güzergahında bulunması dolayısıyla günlük satış rakamları da hayli yüksek olan leblebi işletmeleri dünyaca tanınan bir marka olmak için çalışıyor.
Denizli Ticaret Borsası Başkanı İbrahim Tefenlili, AA muhabirine, Serinhisar ilçesinin Türkiye leblebi üretiminin yüzde 80'ini gerçekleştirdiğini savundu.
Leblebi üretiminin ilçede yaklaşık 100 yıllık bir geleneğinin bulunduğunu anlatan Tefenlili, piyasada farklı üretim yerleri adı altında satışa sunulan birçok ürünün Serinhisar'da üretildiğini bildiklerini söyledi.
Serinhisarlı üreticilerin Çorum'da satılmak üzere de üretim yaptığını savunan Tefenlili şöyle konuştu:
"Çorum bir pazardır, önünden en az 20 il geçiyor. Onun için orada ciddi anlamda bir pazar ve tüketim var. Orada perakende satıldığı için Çorum leblebisi bilinir. Biz de bundan rahatsız değiliz, bilinsin. Çorum leblebisi olması önemli değil önemli olan sağlıklı bir ürünün satılmasıdır. Biz Serinhisar leblebicisi olarak sağlıklı bir ürün üretiyoruz ve onlara da gönderiyoruz. Onlar da pazarlıyorlar."
Leblebi üreticisi Musa Yılanlı da Serinhisar olarak bugüne kadar işin üretim boyutunda kaldıklarını, fazla reklam yapmadıklarını belirterek "Çorum, reklam boyutunu çok iyi yaptığı için ismen ön plana çıkıyor. Serinhisar kalite, üretim ve dünya pazarına mal gönderme anlamında bu işin merkezi. Dünyada leblebi işiyle uğraşan tüm ülkeler, firmalar bu işin merkezinin Denizli olduğunu biliyor." diye konuştu.