Merhabalar değerli tarih dostları.
Beylikler Dönemi’nde Seydişehir’i anlatmaya Eşrefoğulları Beyliği ile başlamış ardından Hamitoğulları, Karamanoğulları ve Turgutoğulları ile devam etmiştik.Turgutoğulları’nınKaramanoğulları Beyliği döneminde Seydişehir’in en nüfuzlu kişileri olduklarından, hatta bu nüfuzlarını 16. Yüzyıla kadar sürdürdüklerinden bahsetmiştik
Bilindiği üzere, 1500 yılında Anadolu’da Osmanlı hâkimiyeti altında yaşamak istemeyen bazı Türkmen aşiretleri, I. Şah İsmail’in çağrısı üzerine, siyasi sebeplerle,İran’a göç ederekSafavi Devleti’nin kuruluşuna öncülük etmiştir. Sonraki yıllarda Karamanoğulları Beyliği ile akrabalık kuran I.Şah İsmail 1512 yılında Anadolu’da yaşayan Türkmen Beylerine bir mektup göndererek Karamanoğlu Ahmet Ağa’nın safında yer almalarını istemiştir. Şah İsmail’in mektup gönderdiği üç beyden birisi de Seydişehir’de zengin tımar sahibi ve şehrin yöneticisi konumunda olan Turgutoğlu Şeyh Musa Bey’dir. Musa Bey bu çağrıya olumlu yanıt vermiş, Karamanoğlu Ahmet Bey’i desteklemiş ama Ahmet Bey mağlup olmuştur(1)
Fakat olaydan yaklaşık on yıl sonra1523’de Musa Bey hala Seydişehir’in en nüfuzlu tımar sahibidir. ZiraKaramanoğulları döneminde tımar sahibi olan ve halkın teveccüh gösterdiği aileler, Osmanlıların bölgede kesin hâkimiyeti sonrası bile, güçlerini korumaya devam etmişlerdir.Tarihçilerin kutbu, Prof. Dr. Halil İnalcık’a göre Osmanlılar bu beyleri itaat altına almak için, bu beylerin oğullarına farklı coğrafyalarda tımar arazileri vererek, aileleri dağıtmış, yıldan yıla nüfuslarını ve güçlerini azaltma yoluna gitmiştir (2)
Halil İnalcık Hoca’nın tarifine Seydişehirli Turgutoğlu Şeyh Musa’nın da uyduğunu düşünüyorum. Zira Şah İsmail’den isyan mektubu aldığına ve karşılık verdiğine göre Osmanlı yönetimi ile arası iyi değildir. Bu yüzden oğullarının zorunlu bir iskâna tabi tutulmuş olması kuvvetli bir ihtimal dâhilindedir.
1520 yılına ait tahrir kayıtları incelendiği zaman, o dönem Turgutoğulları’nın merkezi diyebileceğimiz Turgut kazası, Kabaklu köyünde Seyyid Harun Veli soyundan 22 kişinin yaşadığı görülmektedir. (3) Daha önceden burada yaşamadığı bilinen bu kimseler neden, Seydişehir’den buraya gelmişlerdir? Tam da Seydişehir’de Osmanlı hâkimiyetinin pekişmesi sonrası göç etmeleri ise dikkat çekicidir.
Diğer dikkat çekici nokta ise gidebilecekleri onca yer varken, Seyyid Harun Veli soyundan gelen bu kimselerin Turgutoğulları’nin merkezi Turgut’a göç etmiş olmalarıdır.Bence bu, Seyyid Harun Veli veTurgutoğulları’nin aralarındaki ilişkiye dair, en net ve çarpıcı örneklerden birisidir.
Peki, Turgut’a göç edenler içinde Turgutoğlu Şeyh Musa veya oğulları var mıydı? Bu konuda net bir şey söylemek, çok zor. Benim bu konudaki araştırmalarım, Turgutoglu Şeyh Musa’nin oğullarının Karadeniz bölgesine sürüldüğünü yönünde. Hatta bunun kuvvetli bir ihtimal olduğu yönünde bazı bilgilere de ulaştım. Fakat elimde kesin bir belge olmadığı için, şimdilik bir şehir ismi zikretmeyi uygun bulmuyorum. İlerleyen dönemlerde yeni bilgi ve belgeler ışığında sizleri bu konuda bilgilendirmeye devam edeceğim.
Sonuç olarak ilk yazımızınbaşına dönecek olursak; bilinenin aksine Seydişehir 1380 yılından itibaren Osmanlılar’ın hâkimiyetine girmemiştir. En az 1523 yılına kadar Turgutoğulları’nın Seydişehir’de hâkimiyeti devam etmiştir.
Değerli Okurlar.
Bu haftasonu10 Eylül Pazar günü, her yıl düzenlenen Turgutoğulları Türkmen Şenliği’nin 7. si Akşehir’de düzenlenecek. Turgutoğulları ile ilgili yaptığım araştırmalar, yazılı ve görsel basında yayınlanan yazılarım dolayısı ile şenlikte dağıtılacak Turgutoğulları ile ilgili tanıtım yazısını da bendenizin kaleme almasını rica ettiler. Bende büyük bir memnuniyetle kabul ettim. İnşallah bende bu etkinliğe katılacak ve oradaki izlenimlerimi bir sonraki yazımda sizlerle paylaşacağım.
Yeniden görüşmek dileğiyle.
Muhammed Kemal Erdem
İnstagram /Twitter: eski_seydişehir&eski_konya
Kaynaklar;
1) Faruk SÜMER, Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTK, Ankara,2021, sf. 37 – sf 53
2) Mehmet Akif ERDOĞRU, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2006, sf. 105 – sf. 106
3) Hasan Basri KARADENİZ, Seydişehir’in Kurucusu Seyyid Harun Evlatları, Belleten, TTK, Nisan 1998
