رايت العقل عقلين
فمطبوع ومسموع
فلم ينفع مسموع
اذا لم يك مطبوع
كما لا تنفع الشمس
وضوء العين ممنوع
Aklı iki olarak gördüm, birincisi natbû' olan ve doğuştan gelen akıl,ikincisi mesmû' olan ve tecrübelerle kazanılan akıl.
Matbû'olan akıl olmazsa eğer,mesmû' olan akıl da olmaz, gözleri görmeyen kişi için, güneş ışığının fayda sağlamadığı gibi.
Akıl, engelleyen,tutan, bağlayıp hapseden gibi anlamlara gelir.
Akıl,sahibini din ve dünya tehlikelerine karşı korur, bu tehlikelere girmesini engeller,onu doğru çizgide tutup adetâ onu hakkın üzerinde bağlar.
Akıl,aynı zamanda alan manasına geliyor, nasıl ki el görünen şeyleri tutup alıyorsa, akıl da görünmeyen manevi şeyleri fikirleri ibretleri alır.
Bir el, felçli veya kesilmiş olunca, bir şeyi alıp tutamadığı gibi, heva ve hevese, şehvetlere, bâtıla teslim olmuş, mevziyi terk etmiş bir akıl ağyâr tarafından esir alınmış bir akıl da, felçli el misali kendisine faydalı olan fikirkeri ibretleri ve dersleri alamaz.
Şüphelerin fitnesine ve şehvetlerin fitnesine yakasını kaptıran bir akıl işte böyle illetli bir akıldır,
böyle bir akıl dünyaya yanlışa harama da kayma tehlikesi geçirir ve sahibini hayvanlardan daha aşağı bir derekeye düşürür.
Böyle bir insanda meâş aklı vardır ama,meâd aklı yoktur.
Bütün bu illetlerden, haramlardan, zararlı akımlardan uzak olan bir akıl ise, meâd aklıdır ve sahibini meleklerin seviyesine ve derecesine ulaştırır.
Melek ile hayvan arasında bir varlık olan ve hem meleklerin aklını ve hayvanların şehvetini kendisinde barındıran insan'ın aklı, şehvetine galib gelirse meleklerin derecesine,şehveti aklına galib gelirse hayvanların derekesine ulaştırır.
Yukarıda geçen meâd aklı, ahirete hazırlık yapan akıl,meâş aklı ise, sadece dünyaya çalışan akıldır.
Yüce Allah'a ve âhirete inanmayanlarda bu anlamda meâd aklı yoktur, kendilerine ve insanlara zarar veren çevreyi ve dünyayı kirleten, insanlara zülmeden ve zulmettiren, laburatuvarlarda virüs ve bakteri hazırlayan ve bir biyolojik silah olarak dünyayı kasıp kavuran meâş aklı, iblis aklı vardır.
Bu anlamda akıl itibariyle insanlar dörde ayrılır:
1-) Ahireti dünyaya tercih edenler, bunlar AKILLI.
2-) Dünyayı ahirete tercih edenler,bunlar AHMAK.
3-) Ahireti temelli terkedenler,bunlar DELİ.
4-) Dünyayı temelli terkedip kazanmayı bile bilmeyenler,bunlar EBLEH.
Bu son kısım genelde yeryüzünde meçhul ama gökyüzünde meşhur olan kimselerdir.
Yüce Allah bizlere ve bütün müminlere, sahibini sırat-ı müstakîm'de sabit
tutan, sahih selim bir meâd aklı, dünyayı da helal'dan kazanıp sahibini veren el sahibi kılan bir meâş aklı nasib eylesin.
Âmîn.
Ahmet ÖZKAN
28 Nisan 2021 Çarşamba
