كلما ادبني الدهر اراني نقص عقلي
و كلما ازددت علما زادنى علما بجهلي
Zaman(hayat) beni terbiye ettikçe,(yaşım ilerledikçe) ve(olup biten olaylar) bana tecrübe kazandırdıkça aklımın azlığını, hayatın tecrübeye doymadığını bana öğretti.
(Okuyarak, okutarak, duyarak) kendi bilgimi ,ilmimi arttırdıkça, bu ilim bana cahilliğimin ne kadar da fazla olduğunu öğretti.
Bu sözler, sıradan bir alimin sözleri değildir, mutlak muctehid olan bir imam'ın,İmam-ı Şâfii' nin
sözlerdir.
Hakkında ciltlerle kitaplar yazılan akl'a dair birkaç cümle ile değinmekte fayda vardır.
İlmin sebeplerinden biri akıldır ve Yüce Allah'ın insanlara lütfettiği en büyük nimetlerin başında gelir, yaratılıştan itibaren Yüce Allahın(istisnalar hariç) butuny insanlara verdiği natbû' akıl ile sonradan tecrübelerle kazanılan ve
insanı olgunlaştıran
mesmû' akıl diye ikiye ayrılır.
İmamı şafii'nin (Allah ondan razı olsun) bahsettiği akıl tecrübelerle olgunlaşan
ikinci akıldır.Yaratılıştan Yüce Allah'ın lütfettiği matbû' akıl olmazsa bu ikinci aklın yapabileceği hiçbir şey yoktur, gözleri görmeyen birisinin varolan güneşten fayda görmediği gibi.
İnsanı doğru yolda tutup sağa sola kaymasını engelleyen ve onu zabt u rabt altına alan mânâsına gelen akıl,meâd ve meâş aklı diye de ikiye ayrılır.
Meâş aklıı dünyaya çalışır, Meâd aklı ise ahirete çalışır, onun için gayrimüslimler İman etmedikten sonra meâd akılları olmadığı için akıl yoksunu olduklarından hepsine birden rahatlıkla akılsız denebilir.Dünya'ya hile'ye,hurda'ya zülmetmeye, sömürmeye fakir ülkelere demokrasi ismi altında gözyaşı ve kan götürmeye yetecek meâş akılları vardır.
Bir akıl,ahireti dünyaya, tâat ve ibadeti masiyete ve günaha, ilmi ve bilgiyi de cehalete tercih ederse aklıdır.
Yaratılmışların en üstünü ve en akıllısı ulan Rasulullah Efendimiz akıllı kişi'yi şöyle tarif ediyor :
الكيس من دان نفسه وعمل لما بعد الموت
Akıllı kişi nefsini idâne edip mağlup eden, ve ölümden sonrası için hazırlık yapandır. Tirmizi Hadis no : 2459.
İmamı şafi hazretlerinin şiirinde yer verdiği ilim ile ilgili birkaç cümleyi gelecek bir yazıya havale ederek şu duayı yüce Allah'a arz ediyoruz.
Ey bizleri sayılmayacak kadar çok ve çeşitli nimetlerle kuşatan Yüce Allah,bizleri Rasulullah efendimizin tarif buyurduğu akıllılardan eyle.Âmin.
Ahmet ÖZKAN
17 Şubat 2021 Çarşamba
