Gayretli ve hamiyetli Müslümanların kurduğu Esenyurt’taki İlk Adım Derneği’nde çocuk eğimi semineri verdim. Hanımlar, tahmininden fazla ve şaşırtıcı sorular sordular. Herkes çocuğunu seviyor, onun zeki, başarılı, ahlaklı ve erdemli olmasını istiyor fakat doğru eğitim metotları takip etmiyor. Çocuk eğitiminde doğru metotlar takip etmek şartı. Geleneksel bir aile ortamında yetişen anne ve baba; internet, tv, cep telefonu ile şehirde ortamında büyüyen çocuklarını eğitme konusunda şaşkınlık yaşıyor, bazen çaresizliğe düşüyor.
Bir anne şöyle diyor:
“7 yaşında bir yeğenim var, zeki çocuk ama bir şey öğrenemiyor, arkadaşları tarafından dışlanıyor. Ne yapılabilir?”
Bir başka annenin sorusu şöyle:
“Kaçan treni nasıl yakalarım? Aile olarak muhakkak ki kendi eksiklerimiz var. 10 yaşında bir kızım, 16 yaşında bir oğlum var, oğlum ergenlik çağında. Ne yapabilirim? Özellikle oğlum çok zıt hareketler yapıyor.”
Her soru ayrı bir yazı konusu yapılabilir ama hiçbir zaman trenlerin kaçıp gitmediğini ve her yaşta zekâ, ahlak, erdem eğitimi ile ilgili yapılması gereken şeyler olduğunu vurgulayayım.
Zekâ gelişimi ilk günden başlar ve ömür boyu devam eder.
Prof. Jerome Kagan, çocuklara vitaminler veya psikologların tavsiye ettiği ilaçlar yerine, eğitim verin, diyor. (Der Spiegel, 30.7.12.s.94)
Hayatın her safhasında zekâ geliştirilebilir. Çocuklukta ilk 2 sene zekâ gelişimi açısından en verimli dönemdir. Beyin bu dönemde 5 duyu ile aldığı her bilgiyi sinaptik bağlantı hâlinde beyne kaydeder ve beyin çok hızlı gelişir.
Beyin gelişiminde ikinci hızlı dönem 2-6 yaştır. Bu yaşlar beyin gelişiminde altın çağdır. Çocuk, kendisine verilen bilgileri sorgulamadan önemli kabul eder ve beyne kaydeder. Çocuğumuzla ne kadar çok ilgilenir, onu sever, okşar, onunla konuşur, ona kitap okur, masal anlatır ve sohbet edersek zekâ gelişimine o kadar çok katkıda bulunuruz. (Beyin sporları için Dehanı Keşfet, Zekânı ve Hafızanı Geliştir kitabıma bakınız.)
Ergenlik yaşına kadar beyin hızlı gelişimine devam eder. Sonraki yıllarda da beyin beslenmelidir, beyin beşikten mezara gelişir. Onun için Sevgili Peygamberimiz(sav) şöyle buyurur:
“Beşikten mezara ilim talep ediniz.”
“İlk yıllarda zekâ geliştirici ortam bulamayan beyin, daha sonra uygun çevre bulursa normal gelişimini sağlayabilir.” diyor Prof. Jerome Kagan.
Prof. Dr. Elizabeth Gould ve Dr. Bruce S. McEwen, Güney Amerika maymunlarının hipocampuslarında her gün binlerce yeni sinir hücresinin ortaya çıktığını keşfettiler. Dr. Gould, eski beyin hücrelerinin yeni hücrelere yer açmak için öldüğünü tahmin ediyor.
Beyni fiziksel ve zihinsel olarak uyarmak, ona yeni bilgiler ve öğrenme ortamı sunmak ve değişik beyin faaliyetleri; sinir hücreleri arasında yeni bağlantılar kurmayı teşvik eder hatta yeni hücrelerin ortaya çıkmasını sağlar.
İllinois Üniversitesi’nden Dr. William T. Greenrough araştırma timiyle birlikte deney için fareleri farklı ortamlara koydu. Bir grubu bir kafese, diğerini ayak değirmenlerinin, oyuncakların, oyun alanlarının bulunduğu bir alana yerleştirdi. Eğlence alanında (Disneyland) yaşayan farelerin beyninde müthiş değişmeler oldu:
1. Dört gün içinde farelerin beyinleri yeni hücre akınına uğradı.
2. Neronlar arası sinaptik bağlantılar sıklaştı.
3. Sinir hücrelerine giden liflerin boyu fazlasıyla uzadı ve çok hızlı bir şekilde lifler arttı.
Farelerin zihnini uyaran çevrede hücre başına düşen bağlantı miktarlar arttı, artık daha hareketli olan beyin hücrelerini beslemek için gerekli olan kan ve oksijeni taşımak için yeni kan damarları ortaya çıktı. İlave olarak sinirlerin gövdeleri büyüdü.
Dr. Greenrough, farelerin labirentlerdeki ve diğer işlerdeki yeteneklerini denedi, uyarılış farelerin daha iyi bir performans sergiledikleri ve daha akıllı olduklarını gördü.
Kısıtlayıcı ve sıkıcı ortamda körelmeye bırakılmış farelerle, harikalar diyarına konulan yaşlı fareler karşılaştırıldığında, yaşlı farelerin beyin hücreleri arasında yeni bağlantıların arttığı fakat yaşlı farelerin yeni bağlantı kurma hızının genç farelerin beyinlerine göre daha düşük olduğu görüldü.( Jeah Carper, Beyninizi % 100 Geliştirin, s. 43)
Sözün özü, kaçmış treni yakalamak mümkün değilse de zihni geliştirmek her zaman mümkün.
Ergenlik çağında gençler, ergenlik krizi yaşar. Boyları büyür ama büyük insanlardan beklenen olgunluğa birdenbire ulaşamazlar. Kendi büyümüş insan kimliklerini ararlar. Kendileri ile kavgalı iken anne, baba ve çevre ile ilişkilerini de iyi yürütemeyebilirler. Onlara karşı hoşgörülü ve toleranslı davranmak, ergenlik kirizini atlatmalarına yardımcı olmak lazım. Büyüyünce olgunlaşırlar.
Beyin Vitamini: Zekâ gelişimi ile ilgili bilgi edinmek için Jean Carper’in “Beyninizi % 100 geliştirin”; Prof. Sefa Saygılı, Dr. Ali Akben ve benim “Dehanı Keşfet Zekânı ve Hafızanı Geliştir, Beyin Gücünü Etkili Kullanma Sanatı” isimli kitapları tavsiye ederim. Çocuklarda ahlak ve erdem eğitimi için Prof. Mehmet Akif Aydın’ın Timaş yayınları arasında çıkan “Erdemler” serisini ve “Ailede Ahlak Eğitimi” isimli eserini tavsiye ederim. Kitaplara ulaşmak için 444 24 14 arayın veya www.kitapyurdu.com sitesini ziyaret ediniz.
Not: 12 Mayıs Kocaeli Fuarında, öğleden sonra Nesil yayınları standında kitaplarımı imzalayıp okuyucularla sohbet edeceğim. 14 Mayısta Esenyurt’ta İlk Adım Derneği’nde zekâ gelişimi konulu konferans vereceğim. Dostlar davetlidir.
