Sayıları 500 bin olduğu tahmin edilen kâğıt toplayıcılarının bugüne kadar ancak 3.958’i kayıt altına alındı. Büyük bölümü kısa süre çalışıp bıraksa da bu zorlu işle uğraşanlar, 2022’de çıkan genelgeden habersiz. ‘Bizsiz sıfır atık olmaz’ diyen kâğıt toplayıcıları, belediyelerle iş birliği içinde üniformalı ve sigortalı olarak çalışmak istiyor.
Kendi yöntemleriyle yıllardır çöplerimizi gece gündüz demeden ayrıştıran kâğıt toplayıcılarının en büyük şikayeti kayıt dışılık. Zor şartlarda çalışan bu kişiler için 28/03/2022 tarihli ve 2022/6 sayılı 'Atık Toplayıcıları Genelgesi' yayımlandı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan edindiğimiz bilgiye göre, 2022’den bugüne Sıfır Atık Bilgi Sistemi’nde kayıtlı atık toplayıcısı sayısı 3.958’e ulaştı. Herhangi bir işletmeye bağlı olmaksızın plastik, kâğıt ve metal gibi atıkların toplayıcılığını yapan vatandaşlarla ilgili genelge, serbest çalışanları 'Sıfır Atık Bilgi Sistemi' ile kayıt altına alarak yetkilendiriyor.

GERİ DÖNÜŞÜMÜN İSİMSİZ KAHRAMANLARI
Çevre, Şehircilik ve iklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un birkaç yıl önceki konuşmasında "Atık toplayıcı kardeşlerimiz, Sıfır Atık Projesi’nin isimsiz kahramanlarıdır" sözleriyle tanımladığı bu kesim, uzun yıllardır kayıt dışılık ve güvencesiz çalışmaktan şikayetçiydi. Ülkemizdeki geri dönüşümün yükünü sırtlayan atık toplayıcı sayısının 500 bine yakın olduğu tahmin ediliyor. Piyasadan öğrendiğimize göre, büyük bir çoğunluğu bu işi 2-3 ay gibi kısa süreli yapıp bırakıyor. Kesin sayı belli olmasa da 40 bin civarında kişinin meslek olarak sürekli yaptığı biliniyor. Yüz binlercesi arasında ancak 3.958 kişinin kayıt altına alınması da bu konuda daha fazla yol alınması gerektiğini ortaya koyuyor. En önemlisi ise, hayatını atık toplamadan elde ettiği kazançla sürdürenlerin bilinçlenmesi.

BÜYÜK BÖLÜMÜ GENELGEYİ BİLMİYOR
AGED Kâğıt Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği’nin 2022’deki araştırması atık toplayıcıların sorunlarını özetler nitelikte. Ankette 'İşiniz ile ilgili en büyük 3 sorununuz nedir?' sorusuna katılımcıların %52,4'ü güvencesiz çalışma koşulları, %42,3'ü çalışma şartlarından kaynaklanan sağlık sorunları, %42,2'si ise kazancın düşüklüğü cevabını verdiği görülüyor. 'Neyin değişmesini istersiniz?' sorusuna, %56,2'si konuyla ilgili hiçbir bilgiye sahip olmadığını belirtirken, en fazla beklenen değişim ise 'Sağlık sigortası ve sağlıklı çalışma koşullarının sağlanması' olarak ifade edildi. Katılımcıların etnik kökenlerine bakıldığında %72,8'inin Türk vatandaşı olduğu görülürken, sektörde dönemsel olarak Suriyeli, Afgan ve Pakistanlıların bu işte öne çıktığı belirtildi. AGED araştırmasından bugüne özellikle ekonomik alanda neler değiştiğini öğrenmek için haberi yerinde ayrıştırmaya karar verdik ve sokağa çıktık.

100 KİLO TOPLARSAK ANCAK 1.000 TL KAZANIRIZ

Sıfır Atık Projesi kapsamında sayıları artan geri dönüşüm tesisleri, kâğıt toplayıcıları için dönüm noktası olmuş.Kâğıt toplayıcılarının önemli bölümü, kayıt dışı yerlere atıklarını götürüyor. Şişli Osmanbey’deki tekstil firmaları, karton kutularını mesai bitiminde sokağa bırakıyor. Bu atıklar, kısa sürede kâğıt toplayıcılarca temizleniyor. Mehmet Y., bu işi 2 senedir yaptığını belirterek, “Bizim meslek zordur, herkes kaldıramaz. Genelde eş dost tavsiyesi ile başlarız ama bizi kâğıt toplama yerlerine yönlendirirler. 100 kilo toplarsak günde 500 ila 1.000 lira civarında kazanırız. Yeni başlayanlara fazla ödeme yapılmaz” diyor.Onların asıl istediği, ‘Bizsiz sıfır atık olmaz’ dedikleri projeye dahil olup, kayıt dışılıktan ve kötü çalışma şartlarından kurtularak, bu işi kadrolu yapmak.

BİZSİZ SIFIR ATIK OLMAZ
Konuşma fırsatı bulduğumuz kişiler, kayıt altına alma işleminden habersiz. Hemen ilgilenenler için genelgeyi özetleyelim: "18 yaşından büyükler, faaliyet göstereceği belediyeye kimlik belgesiyle başvuru yapabiliyor. Yetkililerin kontrolü ardından 'Bağımsız Sıfır Atık Toplayıcısı Kartı' düzenleniyor. Belediyelerin vereceği giysi ve atık toplama araçlarıyla çalışmaları sağlanıyor." Anlayacağınız, Sıfır Atık Projesi, sokaktan çöp toplayanlar için şimdiden umut oldu. Belki buradaki umut, bir yerlere ulaşır, o yerlerdekiler, bu yerdekilere bir yer gösterir. Bu haberi yazan bir yerdeki biri de çevreye verdiği mutluluktan dolayı şükür eder.

Antalya'daki kağıt toplayıcısı hayatın yükünü sırtlayanlardan...

GÜVENCEMİZ OLSA HER ŞEY DEĞİŞİRDİ

58 yaşındaki Hasan K. ise, pandemi sonrasında sosyal güvencesiz işini kaybedince kağıt toplamaya başlamış. O da diğerleri gibi atıkların yoğun bulunduğu yer ve saatleri bilerek hareket ediyor. “Piyasa gençlerden soruluyor. Onlardan kalanları toplayabiliriz” diyerek başladığı sözlerini şöyle devam ettiriyor: “Bölgelerin sahipleri var. Habersiz iş yapamazsın. Atıkları, mahalledeki kayıt dışı depolara teslim ederiz.” İsmini öğrenemediğimiz başka bir emekçi ise, “Ayrıştırdığımız ürünler, sayesinde çark dönüyor. Son yıllarda takdir edilsek de toplum bizi çöpçü gibi görüyor. Çoğu yolunu değiştiriyor. Güvencemiz ve üniformamız olsa, belediyelere bağlı çalışsak ne güzel olurdu” mesajını veriyor.

yenişafak