Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech'in geliştirdiği yeni tip koronavirüs (Covid-19) aşısı şimdiye kadar ABD, İngiltere ve Kanada’da kullanılmaya başlandı. Yüzde 95 etkinlik gösterdiği açıklanan aşı 27 Eylül itibariyle Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde de kullanılmaya başlanacak. BionTech/Pfizer ile aynı teknolojiyi kullanan Moderna aşısının da kısa bir süre içinde Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi’nden (FDA) acil kullanım onayı alması bekleniyor. 

ASILSIZ İDDİALAR NEDENİYLE BİNLERCE KİŞİ AŞIYI REDDETME EĞİLİMDE

Ancak, pandeminin başlangıcından bu yana  aşılar hakkında üretilen  komplo teorilerinin de ardı arkası kesilmedi. Microsoft’un kurucusu Bill Gates’in aşılarla insanlara çip takacağı ya da mRNA aşılarının insanların DNA’sını değiştireceğine dair iddialar ise hala on binlerce aşıyı reddetmesine neden oluyor. 

Bilim insanları, aşıyla sürü bağışıklığı sağlanabilmesi için bir toplumdaki nüfusun en az ortalama olarak yüzde 60-80'inin aşı olması gerektiğini söylüyor. Ancak son zamanlarda  yapılan çalışmalar, ABD'de yaşayanların yüzde 40'tan fazlasının aşıyı reddedebileceğini gösteriyor.

AŞILARIN İÇERİĞİ ÇEVRİMİÇİ OLARAK PAYLAŞILDI

Milyonlarca doz Pfizer/BionTech aşısının onaylanan ülkelerde  dağıtılmasıyla birlikte, asılsız iddialar tekrar ortaya çıktı. Bunun önüne geçmek isteyen üç şirket de aşılarının tam içeriğini çevrimiçi olarak paylaştı. 

KORONA VİRÜS AŞILARI NASIL ÇALIŞIYOR?

Hem Pfizer hem de Moderna aşısı haberci RNA (mRNA) teknolojisini kullanıyor. Bu aşılar türünün ilk örneği olsa da, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre bilim insanları mRNA, teknolojisi üzerinde 20 yıldan bir süredir çalışıyor. 

mRNA teknolojisi kanser ve diğer hastalıklarla mücadele etmek için geliştirildi, ancak yeni tip koronavirüs için yeniden uyarlanıncaya kadar erken aşama klinik denemeleri geçemedi.

Korona virüse karşı geliştirilen mRNA aşıları canlı veya inaktive edilmiş virüs içermiyor, yeni tip koronavirüsün yüzeyinde bulunan başak proteinin  bir parçasını kodlayarak çalışıyor. Başak protein ayrıca virüsün vücuda tutunduğu kısım olarak biliniyor.

İşte Pfizer/BioNtech aşısının içindekiler;

 -mRNA

-Lipitler ((4-hydroxybutyl)azanediyl)bis(hexane-6,1-diyl)bis(2-hexyldecanoate), 2 [(polyethylene glycol)-2000]-N,N-ditetradecylacetamide, 1,2-Distearoyl-sn-glycero-3- phosphocholine, ve kolesterol)

-Potasyum klorür

-Monopotasyum fosfat

-Sodyum klorür

-Dibasic sodium phosphate dehydrate

-Sükroz (Şeker)

Moderna aşısının içeriği ise şu şekilde;

-mRNA

-Lipitler (SM-102, 1,2-dimyristoyl-rac-glycero3-methoxypolyethylene glycol-2000 [PEG2000-DMG], cholesterol, and 1,2-distearoyl-snglycero-3-phosphocholine [DSPC]),

-Trometamin,

-Trometamin hidroklorür  

-Asetik asit

-Sodyum Asetat

-Sükroz (Şeker)

COVİD-19 AŞILARININ İÇİNDE YER ALAN MADDELER HANGİ İŞE YARIYOR?

Michigan Eyalet Üniversitesi'nden farmakoloji ve toksikoloji uzmanı olan Doktor D. Pharm, “İçerikler her aşı için biraz farklı olsa da, sonuçta aynı hedefe ulaşıyor. mRNA, her iki aşının da güç merkezidir” dedi.

Ancak yağ olan lipitler de önemli bir rol oynar. Johns Hopkins Üniversitesi’nden Amesh A. Adalja, ise yağ hücreleri olan lipitlerin mRNA'nın hücrelere iletimini kolaylaştırdığını ifade etti. Adalja, “Lipitler, vücuda enjekte edileNE kadar aşıdaki mRNA'yı sarar ve korur” dedi.

Bununla birlikte uzmanlar, aşılarda kullanılan potasyum klorür, sukroz (şeker) ve asetik asit gibi diğer maddelerin daşının pH değerinin  veya stabilitesini korumaya çalışmaya yönelik olduğunu söyledi. Aldalja, “Örneğin asetik asit sirkede bulunur. Sodyum asetat aynı zamanda bir dengeleyicidir"Pek çok gıdada bulunur ve ayrıca sıvılarda elektrolit olarak kullanılabilir” dedi. 

ÇOK UFAK FARKLILAR BİLE DEPOLAMA ŞEKLİNDE FARKLILIK YARATIYOR

Diğer taraftan, bilim insanları, Covid-19  aşılarının benzer bir formüle formülleri vardığı, ancak çok küçük farklıların biile depolama şekillerini değiştirebileceğini belirtti. 

Pfizer/BioNTech aşısının, optimum etkinliği sürdürmesi için -70 santigrat derecede saklanması, ayrıca uygulanmadan önce başka bir sıvıyla karıştırılması gerekiyorBu durum ise aşının özellikle gerekli teknolojik altyapıya sahip olmayan yoksul ülkelere dağıtılmasının önündeki en büyük engellerden birini oluşturuyor. Moderna aşısının normal buzdolabı sıcaklığında 30 gün boyunca, -20 derece sıcaklıkta 6 ay ve oda sıcaklığında 12 saate kadar dayandığı duyuruldu. Şirket, bu nedenle,  “mRNA-127”'ün günümüzdeki mevcut aşı dağıtım ve depolama altyapısı kullanılarak dağıtılabileceğini iddia ediyor.

AŞILAR KODLANMIŞ PROTEİNİ NASIL KULLANIYOR?

Aşının içeriğinde bulunan mRNA, hücrelere koronavirüsün başak proteinine benzer bir protein üretme talimatı veriyor. Bu durumun ardından bağışıklık sistemi savaşması gereken bir enfeksiyon olduğunu düşünerek hareket geçiyor ve üretilen proteinlere karşı bir yanıt oluştuyor. Bu süreçte vücüt yeni tip koronavirüse özgü antikor geliştiriyor. Antikorlar ise koronavirüs ile tekrar karşılaşıldığında vücudun savunulmasını sağlıyor. (ntv)